Geef aandacht aan de zorgen en ze zullen groeien...

Geef aandacht aan de angsten en ze zullen groeien…

Geef aandacht aan het perfectionisme en het zal groeien…

Geef aandacht aan het wensgedrag en het zal groeien :-)

Hoe intelligenter je bent, des te meer gedachten er door je hoofd kunnen gaan. Vanuit de neurobiologie is bewezen dat er bij hoogbegaafde kinderen meer hersengebieden oplichten als er een prikkeling is. De vraag wat er allemaal mis zou kunnen gaan, levert een hoogbegaafd kind dus veel meer antwoorden op dan een ‘gewoon’ kind. Het angstcentrum in de hersenen, de amygdala, wordt actief als er veel dezelfde angst- en piekergedachten actief zijn.

Hoogbegaafde kinderen nemen meer dingen waar en reageren daar sterker op. Ze kunnen veel zaken intellectueel al begrijpen, maar kunnen deze emotioneel nog niet verwerken. Het kind is zich vaak direct bewust van de eigen emoties en kan deze zeer nadrukkelijk uiten. Er is dus sprake van een hoge sensitiviteit.

Kazimierz Dabrowski heeft onderzoek gedaan naar overprikkeling (overexitabilities). Hij zag dat o.a. hoogbegaafde kinderen instinctief werden aangetrokken door bepaalde stimulatie en beschreef daarin vijf gebieden: intellectuele overprikkeling, verbeeldende overprikkeling, emotionele overprikkeling, zintuiglijke overprikkeling en psychomotorische overprikkeling. Sommige hoogbegaafde kinderen reageren sterk op alle gebieden, anderen maar op één of geen. Emotionele en verbeeldende overprikkeling kunnen leiden tot problemen zoals piekeren, stress of angsten.

Ook vanuit de executieve functies zouden piekergedachten en angsten verklaard kunnen worden. Executieve functies zijn de functies in je brein die het mogelijk maken dat je rationele beslissingen neemt, impulsen beheerst en kunt focussen op wat belangrijk is. Deze functies worden gestuurd door de prefrontale cortex.

Doordat hoogbegaafde kinderen van kleins af aan anders leren (nadenken in plaats van oefenen) ontwikkelen zij hun ‘reptielenbrein’ minder goed dan andere kinderen. Hierdoor hebben zij vaak moeite met twee dingen tegelijk doen en zijn hun executieve functies minder goed ontwikkeld dan bij andere kinderen. Emotieregulatie en flexibiliteit zijn executieve functies.

Een kind kan last hebben van piekeren, faalangst en angsten doordat de emotieregulatie (nog) niet voldoende is ontwikkeld. Deze functie heeft veel overlap met de functie flexibiliteit.

Het boek 'Slim maar...' van Peg Dawson geeft veel informatie over de executieve functies van hoogbegaafde kinderen; ook staan er adviezen in om deze functies te verbeteren.

Vertel het kind dat praten over je problemen helpt; op het moment dat je gaat praten over de dingen die je bezig houden, daalt de adrenaline in je bloed.

Gebruik regelmatig humor. Vooral over de bangmaker! Humor werkt vernietigend op angst en piekergedachtenJ.

Veel kinderen in mijn onderzoek gaven aan dat ze het fijn vinden om over hun piekergedachten en angsten te praten, mits deze niet te groot en bedreigend zijn. Echter, juist bij grote piekergedachten en angsten is het goed om te praten. Daarom is het belangrijk om een veilige en open sfeer te creëren waarin het kind ook over deze gedachten durft te praten. Na een gesprek hierover is het goed om het kind te helpen uit het hoofd, in het gevoel te gaan.

Onderstaande tips zijn te gebruiken voor een kind met groot verdriet, bijvoorbeeld als een dierbare is overleden.

• Geef het kind een boekje waarin hij kan tekenen en schrijven. Stimuleer hem om er in te schrijven/tekenen als hij verdrietig is, maar juist ook als hij blij is en over de overledene praat. Hij kan er ook dingetjes in plakken, bijv. een foto waarop hij samen met de overledene staat, of een plaatje van iets wat hij altijd met de overledene deed ofzo. Natuurlijk mag er ook in het boekje worden gekrast als het kind zich boos voelt!
• Praat iedere avond voor het slapen gaan even over de dag en over hoe jullie je voelen. Laat het kind vertellen hoe hij zich voelt, maar vertel ook over je eigen gevoelens en emoties.
  Geef ruimte aan de emoties. Wat je voor het slapengaan uit, hoef je 's nachts niet meer te verwerken; je gat met een leeg hoofd slapen en valt daardoor eerder in slaap.
  Sluit het gesprekje af met iets ontspannens.
• Mediteren helpt niet direct tegen verdriet, maar het kan wel rust geven en helpen je gedachten en emoties onder controle te krijgen. Op internet (en in één van de boxen hierboven) zijn veel meditaties voor kinderen te vinden.
• Erken het verdriet van het kind. Zeg niet dat hij niet verdrietig hoeft te zijn. Geef vooral ruimte voor het verdriet en geef het kind woorden om het verdriet mee te verwoorden; als je ergens woorden voor hebt, is het gemakkelijker om het onder controle te krijgen. Dit klinkt raar, maar vaak blijkt dat kinderen nog niet voldoende woorden hebben geleerd om goed grip op een moeilijke emotie te kunnen krijgen. Gebruik dus zelf zoveel mogelijk verschillende woorden die passen bij het gevoel en de situatie. Het kind pikt deze woorden vanzelf op als hij ze hoort.
• Maak gebruik van rituelen. Rituelen kunnen heel goed helpen in het omgaan met moeilijke gebeurtenissen en emoties.
  Een begrafenis is hier een sterk voorbeeld van; deze biedt je de gelegenheid om afscheid te nemen van het aardse leven van de dierbare. Maar je kunt zelf ook rituelen instellen, door bijvoorbeeld iedere avond een kaarsje aan te steken voor de overledene of door iedere week een ijsje te eten op de dag van de begrafenis, of iedere maand op de dag dat de overledene werd geborden (na verloop van tijd vergroot je de periodes tussen de 'grote rituele activiteiten' tot uiteindelijk een jaarlijks ritueel).
  Een ritueel kan ook zijn dat als één van jullie aan de overledene denkt, je even naar elkaar kniipoogt of een klein gebaartje doet dat bij de overledene paste (liefst iets waar je een beetje om moet lachen).
• Voor kinderen die blijven hangen in het verdriet:
  Plan een huil- of verdrietkwartier in (laat het kind meebeslissen op welke tijd, zorg dat de tijd minimaal een uur voor het slapengaan is). In dit kwartier zijn jullie samen bewust bezig met verdrietig zijn. Sluit het kwartier af met een knuffel en eventueel een diepe zucht. En ga daarna andere dingen doen.
  Het helpt om het verdriet buiten dit kwartier even te bewaren tot het er tijd voor is. Kinderen kunnen dat vaak heel goed; je biedt een veilig kader door het zo in te plannen. Wees er consequent in: als het kind buiten het kwartier aandacht vraagt voor zijn verdriet, kun je kort zeggen dat je weet dat hij verdrietig is en dat je daar in het verdrietkwartier met hem over wilt praten en dan samen met hem wilt huilen o.i.d.
  Als een kwartier niet genoeg is, kun je natuurlijk twee kwartieren per dag inplannen.

Op deze pagina vindt u informatie over o.a. piekeren, angsten, faalangst en mindset van hoogbegaafde kinderen.

Als de tekst in een box erg klein is, kan deze worden vergroot door op het tekstvak te klikken.

De informatie op deze pagina komt uit literatuur en van internet, maar ook uit een onderzoekje dat ik heb gedaan onder de kinderen (en hun ouders en leerkrachten) van mijn Plusklas. Daarom: Aan hen hartelijk dank!

Ook veel dank aan Annette Griffioen (Kakelbont & Co) en Annelie Neuteboom (Sherpa) voor hun 'wijze woorden' en adviezen!  

Als je gedrag wilt veranderen, moet je het eerst begrijpen.

Het uitgangspunt van gedrag is altijd positief.

Hoogbegaafde kinderen ontlenen hun normen vaak aan een ideaalbeeld. Ze passen die niet alleen toe op hun omgeving, maar ook op zichzelf. Door hun hoog gestelde idealen voelen ze een sterke druk om te presteren.

In de opvoeding kan dit worden versterkt: Een hoogbegaafd kind krijgt vaak complimenten voor de dingen die hij al goed kan. Doordat hij zich sneller ontwikkelt dan andere kinderen, is er geen aandacht voor de dingen die hij nog niet kan. Het gevolg hiervan kan zijn dat het kind alles perfect wil doen om waardering te krijgen. Behaalde successen attribueert hij extern, terwijl hij falen intern attribueert.

Uit onderzoek (Neumeister, 2004) bleek dat de ouders van perfectionistische kinderen vaak ook perfectionisten zijn en hoge eisen stellen.

Als het kind op school opdrachten krijgt waarvoor hij geen moeite hoeft te doen, wordt het perfectionistische gedrag versterkt. Er is bovendien geen noodzaak om nieuwe vaardigheden te leren. Het kind ontwikkelt zich niet voldoende verder op metacognitief gebied.

Sommige perfectionistische kinderen lopen daardoor vast bij uitdagende opdrachten. Zij voelen: Niets doen is beter dan iets niet goed doen.

Andere perfectionistische kinderen gaan juist extra hard werken om perfect werk te kunnen leveren; ze gaan overpresteren.

Faalangst kan verband houden met perfectionisme. Gezond perfectionisme is gericht op het proces, het kind weet dat het fouten mag maken. Het wordt ongezond als het omslaat in faalangst of overpresteren.

Laat de kinderen ervaren dat het wordt gewaardeerd dat ze een uitdaging aangaan, leren en verbeteren. Fouten maken mag; het maakt je beter.